ELIKSIRI PËR LUMTURI

Kurani është i bollshëm me dialogje të cilët përpos që na informojnë saktë për ndodhitë e ndryshme historike, ofrojnë fakte të shumta lidhur me marrëdhëniet ndërnjerëzore, duke na ndihmuar që ne drejtë t’i kuptojmë botët në vete dhe rreth nesh dhe që t’i qasemi drejtë.

Le të shikojmë së bashku versetin kuranor:

“O Musa, ç’është ajo që e ke në të djathtën tënde?

Ai (Musai) tha: “Ai është shkopi im që të mbahem në të, dhe me të u shkund (gjethe nga drunjtë) dhenve të mia, dhe me të kryej edhe nevoja të tjera.“[1]

Takimi im i parë me këto versete ka ndodhur kur isha 7-8 vjeç dhe këto ishin versetet e para nga Kurani që i hasa dhe më hutuan dhe më larguan për një periudhë nga ky Libër. Mendja fëmijërore ka pritur formulën për të fluturuar, eliksirin e lumturisë, shifrën për të shkuar në ardhmëri dhe hyrje në botët paralele, por gjeti çfarë hutie – tregimin për një bari me shkop, dele dhe gjethe.

Sot, gjërat janë më të qarta.

Mendja kreative apo gjeniale?

Shkenca thotë që mendja kreative njeh në një gjë të rëndomtë dy-tri qëllime, ndërsa gjenitë njohin dhjetë ose më shumë qëllime. Musai a.s. flet shkopin e tij në një mënyrë indikative, duke theksuar shfrytëzimin e mjetit të tij (shkopit) për shumë qëllime: “. . . Mbahem në të, shkund (gjethe nga drunjtë) për delet e mia, edhe nevoja tjera.” Në versetin e përmendur më lartë vërehen vetëm disa objektiva të shkopit (mbështetja, shkundja e gjetheve), me ç’rast shmanget nga përgjigjja shumë fjalëshe, por prapë është potencuar që shfrytëzimi i shkopit nuk përfundon këtu: “. . . Me të kryej edhe nevoja tjera.”

Mund të paramendojmë që këto “nevoja tjera” mund të jenë: formë e gjuetisë, ngasje e deleve, kapërcimin e prrockës, pishtar, mbytje të dëmtuesve, barrierë për namaz, matje e hapësirës, mbrojtje nga dielli në kombinim me ndonjë lëndë veshjeje, mini thurrje për tharjen e rrobave, mjet mbrojtës, mjet për disiplinimin e kundërvajtësit, mjet për matjen e thellësisë së ujit, etj. [2]

Vetëm vetëkënaqësia me përdorimet e gjërave të ndryshme udhëheq kah perfeksionimi i mjeteve dhe përparimit teknologjik të civilizimit. [3]

Edhe pse Kurani flet për këtë fakt në shembullin e mëparshëm të Musait a.s., e njëjta është paraparë nga ana e shumë gjeneratave të muslimanëve që janë në vrapim shoqëror ekonomik, kanë ngecur në periudhën bujqësore-nomade, ndërsa në nivelin e tyre intelektual më së miri flet entuziazmi me vizat që sugjerojnë emrin e Krijuesit në kafshët e ndryshme.[4]

KRIJIMI I MIQËSIVE

Në verset nga fillimi mund të gjejmë orientime konkrete për arritjen e miqëve, e ky është tregim i interesimit për personin tjetër i cili vërtetohet nëpërmes pyetjeve korrekte të cilat zbulojnë interesimin tonë të shëndoshë për atë me të cilën merren njerëzit. Ky fakt, edhe pse i qartë si kristali dhe i thjeshtë, përsëri është realitet i rrallë, ngase shoqëria moderne me efektet anësore të saj i ka hudhur edhe një numër të madh të njerëzve që i trajtojnë bashkëbiseduesit e vet sikurse koshi emocional për mbeturina në veshët e të cilëve shumë shpejtë vendosin përvojat e ithëta dhe ndjenjat e njelmëta duke humbur kështu miqtë potencial.

“O Musa, ç’është ajo që e ke në të djathtën tënde?”

Duke treguar interesimin për mbështetjen e huaj në punë, hobin, kohën e lirë, idetë . . . ne në realitet flasim se personi tjetër na intereson, është i vlefshëm për përkujdesjen e dobishme, burim i diturisë së caktuar, meritor i kohës sonë, bashkëpunëtor i mundshëm, etj. Njeriu sipas psikologjisë së vet anon kah ata që e duan dhe lehtë gjen mirësi te njerëzit që e konsiderojnë të rëndësishëm dhe interesant. Ekziston tregimi për njeriun i cili me vite të tëra pa sukses është përpjekur të krijojë rreth të miqëve duke tërhequr vëmendjen në vete dhe botën e vet, e që pas dy muajve arriti mjaft miq duke treguar vëmendje ndaj tyre dhe duke u interesuar për atë që është esenciale.

PRECIZITETI GJUHËSOR

Suksesi i bisedimit, por edhe i organizmit njerëzor është i lidhur ngushtë me shprehjet precize, qasjes direkte të temës, harxhim optimal i kohës personale të tjetrit në përpunimin konkret dhe ndarjes së detyrave.

Për diç të tillë është i domosdoshëm mjeti komunikativ i sofistikuar gjatë përdorimit të cilit nuk e ngarkojmë komunikimin me sinonime të shumta të panevojshme, përshpëritjeve pa kuptim ose duke folur tejet ngadalë.[5]

Për këtë më fuqishëm letrarisht është të themi p.sh. “vetëm të urtët këtë e vërejnë” në vend se “vetëm njerëzit e urtë këtë e vërejnë”, ngase emri “njerëzit” në rastin e përmendur është i tepërt dhe si i tillë vjedh kohën e çmuar duke zvogëluar nivelin e precizitetit dhe nevojës së koncentrimit për kuptime të reja.[6]

Optimaliteti gjuhësor i Kuranit është i njohur edhe në versetin tonë: “O Musa, ç’është ajo që e ke në të djathtën tënde?”

ARTI I UDHËHEQJES SË DIALOGUT

Ky dialog në mes Allahut të madhërishëm dhe Musait a.s. u zhvillua në luginën e shenjtë Tuva dhe kjo është hyrje në misionin e rëndësishëm që do t’i besohej Musait a.s.

Dialogu bart shumë mesazhe dhe dobi të cilat me pak mendjehollësi dhe pyetje përkatëse mund të vërehen. Me rëndësi është që këtu të vërehet dialogu në mes eprorit dhe të nënshtruarit dhe që mesazhet e derivuara mund të aplikohen në të gjitha situatat e ngjajshme në të cilat kemi autoritete të caktuara që u drejtohen njerëzve “nën veten tënde”.

Vërejmë që Allahu xh.sh. e pyeti Musain a.s. për llojin e mjetit që mban në dorë, edhe pse i Lartësuari tërësisht me siguri di fshehtësitë e shpirtit të Musait a.s. e lëre më atë që është e jashtme.

Atëherë përse pyetja?[7]

“O Musa, ç’është ajo që e ke në të djathtën tënde?”

Çfarë urtësie vërehet pas kësaj pyetje dhe për çfarë Musai a.s. në pyetjen e qartë dhe specifike u përgjigj me përgjigje të gjatë e cila përfshin edhe mënyrën e përdorimit të mjetit edhe pse për të nuk ishte pyetur?

Çfarë diturie mund të derivohet nga ky dialog, i cili me siguri nuk është në Libër për shkak të vetë dekorimit dhe mbushjes së hapësirës dhe as informimit të thjeshtë për të kaluarën e largët? Duke marrë parasysh që Zoti xh.sh. i drejtohet njeriut në vend të zgjedhur, lehtë është të konkludojmë që Musai a.s. ishte në gjendje të tendosjes nervore dhe ngarkesës shqisore. E kush nuk do të ishte në atë gjendje kur t’i drejtohet direkt Zoti i botëve?!

Allahu xh.sh. e futi Musain a.s. në bisedë duke ia tërhequr vëmendjen në diç të thjeshtë, për te të njohur (shkopi), duke relaksuar atmosferën[8] dhe duke i dhënë rast që të marrë pjesë aktive në komunikim, njëkohësisht duke e përgatitur për detyrën që e pret (takimi me tiranin më të madh të kohës së tij, faraonin).[9]

Krijuesi e adreson Musain a.s. me emrin e tij personal, ndërsa ai i përgjigjet pa prezantim pompoz duke u përpjekur me qenë informativ dhe i dashur në përgjigjen e tij.

Musai a.s. në pyetjen e bërë përgjigjet gjatë duke përmendur mënyrën e përdorimit të shkopit edhe pse nuk ishte pyetur për të njëjtën.

Për çka?

Musait a.s. i erdhi mirë që Allahu xh.sh. iu drejtua dhe u përpoq që këtë bisedë ta zgjat dhe vazhdojë nga frika që komunikimi i tij me Krijuesin nuk do të përfundojë shpejtë. Në këtë rast, mënyra në të cilën njeriu përgjigjet (komunikon) dhe zgjedhja e fjalëve të tij qartë na pasqyron gjendjen shpirtërore të njeriut d.m.th. qëndrim ndaj bashkëbiseduesit.

ÇFARË DOBI VËREHEN NGA KY DIALOG?

a) Gjatë dërgimit të mesazhit anës tjetër në komunikim nevojitet të zgjedhim vendin dhe kohën e drejtë, nëse dëshirojmë që informatat që ofrojmë të marrin mbështetjen e vet;
b) Anën tjetër në komunikim gjatë dërgimit të informatave të rëndësishme, nevojitet të relaksojmë dhe krijojmë atmosferën e këndshme dhe këtë ashtu që do të lehtësojmë komunikimin aktiv anës tjetër (mënyrën si do ta realizojmë është e lidhur me kreativitetin personal të secilit individ por që vetë mënyra e relaksimit duhet të jetë direkt e lidhur për temën kryesore të bisedës). Sigurimi i këtyre kushteve luan rolin vendimtar në dëgjim, kuptim, pranimin e mesazhit, nga vetë kualiteti i informatave që i ofrojmë;
c) Në komunikim me tjerët, në veçanti me personat që i vlerësojmë dhe i duam, duhet shmangur përgjigjet e shkurtëra dhe tkurrëse, ngase ky lloj i përgjigjes tregon në mosinteresim, monotoni dhe mosvlerësim të anës tjetër në komunikim, e që udhëheq kah marrëdhëniet ndërnjerëzore të pasuksesshme;
d) Është e njohur që pjesa më e rëndësishme e komunikimit është dëgjimi aktiv e që paraqitet në mes tjerash nëpërmes përgjigjeve adekuate dhe komenteve.

SI DO TË DUKEJ DIALOGU I MËPARSHËM NË KOHËN TONË?

Profesori i fton studentët në bisedë. Studenti hyn në syrin e profesorit i tendosur dhe me një dozë frike. Profesori mendjehollë vëren që studenti i tij me nervozizëm thyen lapsin me dorë në pritje të pakëndshme. Vendos të krijojë një atmosferë të bukur dhe relaksuese dhe thotë me kureshtje me vetulla të ngritura: “Laps interesant, ku e ke blerë?”

Studenti orienton fokusimin e vet nga qëndrimi kritik i profesorit i cili çdo moment mund të hudhet në mangësinë e tij me mjetin mirë të njohur në dorën e tij, historia e të cilit është e njohur dhe i trimëruar thotë: “E kam dhuratë nga një mik nga fëmijëria dhe e përdori për vizatimin e karikaturave politike, prozë satirike, rëndom sprovohem në format e reja të shprehjes së shkruar.”

Pas shprehjes së qartë të këndshme të befasishme, profesori me zë plot bindje i thotë: “Detyra yte është që të shkruash një shqyrtim kritik për situatën ekonomike dhe politike momentale në botë dhe me këtë të lëkundësh themelet e rendit botëror modern i cili ngulfat botën me padrejtësi.”

Edin Tule

Përktheu dhe përshtati:

Prim.dr.med.sc. Ali F. Iljazi

[1] Ta Ha, 17-18

[2] Për momentin më bie ndërmen lapsi me fotoqeli, minindriçues me orë, mekanizmin e gjuajtjes së plumbit . . .

[3] Me këtë konstatim ka filluar periudha e civilizimit.

[4] Njerëzimi tek me Muhammedin a.s. arriti nivelin e pjekurisë së nevojshme për ta pranuar Shpalljen finale për gjithë njerëzit në çdo kohë dhe hapësirë në formë të përmbledhjes së argumenteve të shkruara të cilët kërkojnë përpunimin e sofistikuar intelektual (komparacionit, hipotezës, riorganizimit të informacioneve, analizës mikroskopike, hulumtimit të kozmosit, etj.). Para Muhammedit a.s. nuk ishte ky rast për cilin dëshmojnë format e mrekullive “primitive” me të cilat ishin furnizuar pejgamberët, kufizimi i shpalljes në popuj të caktuar dhe derogimi i mëvonshëm i këtyre shpalljeve dhe vendosja jashtë forcës së sheriateve të mëparshëm, ngase kanë shërbyer vetëm si zgjidhje kalimtare. Njerëzimi e ka fëmijërinë e vet, rininë, pjekurinë dhe pleqërinë, ndërsa me Muhammedin a.s. është shënuar kufiri i pjekurisë së tij. Kjo nuk d.m.th. natyrisht që secili prej nesh nuk i duhet kalimi i këtij kufiri dhe ta argumentojë individualisht.

[5] Sipas rregullit, njeriu asnjëherë nuk mund të flas aq shpejtë sa bashkëbiseduesi i tij është në gjendje të dëgjojë shpejtë. Njeriu është pronar i sistemit nervor i cili është në gjendje të dëgjojë qartë dhe kuptojë deri në 600 fjalë në minutë, edhe pse në bisedat mesatare të përditshme të njerëzve në një minutë të bisedës shkëmbejnë në mes 100 deri në 140 fjalë, që tregon në një vakuum prej 460 fjalëve që u lejon njerëzve që të bredhin me mendime dhe që deri tek ata nuk arrin mesazhi i dëshiruar. Ju shumëzoni këtë vakuum prej 460 fjalëve në minutë me 15 minuta ose gjysëm ore dhe llogaritni sa është hapësirë e zbrazët.

[6] Krijuesi nëpërmes shpalljes së fundit së njerëzimit, i mëson njerëzit me precizitetin gjatë zgjedhjes së fjalëve në shumë vende. Njëri nga këto vende është: “O ju që keni besuar, mos thuani: “Raina” – po thuani: “Undhurna” dhe respektoni! . . .” (El – Bekare, 104), ku Zoti këshillon besimtarët që me kujdes t’i zgjedhin fjalët për shkak të konotacioneve të caktuara negative të cilat individët muynd t’i përcjellin edhe pse në esencë nuk janë të këqija.

[7] Muhammedi a.s. shpesh shërbehej me pyetje gjatë të drejtuarit të bashkëkohësve të tij, p.sh.: “A dëshironi t’u them . . .” ose “A e dini ç’është . . .?”, duke demonstruar në këtë mënyrë nivelin kulmor të respektimit të kohës së tjetrit, njohjen e disponimit momental të bashkëbiseduesit, fleksibilitetit në qasjen e ndryshimeve dhe e gjithë kjo me qëllim të depërtimit të këndshëm në esencën e njerëzve.

[8] Ibn el-Xhevziu dhe el-Bejdaviu theksojnë në komentet e tyre që pyetja: “O Musa, ç’është ajo që ke në të djathtën tënde?”, mund të shihet si metodë e relaksimit të tendosjes së Musait a.s.

[9] Njerëzit sinqerisht ndajnë përmbajtjen mendore-zemërore personale vetëm kur ndihen komod në shoqërinë tonë. Pengesat e caktuara në rrugën e komunikimit të sinqertë dhe rrjedhës janë shpesh me ton mbulues dhe të ftohtë, tituj bosh, mimikë jo të këndshme dhe që është më problematike mostregimi i interesimit kulturor për anën tjetër.